India vs Pakistan: भारत सरकारने आता पाकिस्तानमधून येणाऱ्या वस्तूंवर पूर्ण बंदी घातली आहे. म्हणजेच आता कोणतीही वस्तू कोणत्याही प्रकारे पाकिस्तानमधून देशात येणार नाही. वाणिज्य मंत्रालयाने याविषयी माहिती देताना,”आता पाकिस्तानमधून आयात पूर्णपणे बंदी घालण्यात आली आहे.” असे म्हटले आहे. पूर्वी थेट व्यापार थांबवण्यात आला होता, पण आता अप्रत्यक्ष आयात देखील थांबवण्यात आली आहे. हा पाकिस्तानसाठी एक मोठा धक्का आहे. भारताचे वाणिज्य मंत्रालय अशा उत्पादनांची यादी तयार करत आहे जे भारतातून आयात किंवा निर्यात केले जाणार नाहीत.
वाणिज्य मंत्रालयाच्या अधिसूचनेनुसार, भारताने पाकिस्तानमधून येणाऱ्या सर्व वस्तूंच्या प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्ष आयातीवर तात्काळ बंदी घातली आहे. या संदर्भात परराष्ट्र व्यापार धोरण (FTP) २०२३ मध्ये एक तरतूद जोडण्यात आली आहे. ज्यामध्ये असे म्हटले आहे की,” पुढील आदेशापर्यंत तात्काळ प्रभावाने, पाकिस्तानातून येणाऱ्या किंवा निर्यात केलेल्या सर्व वस्तूंच्या प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्ष आयातीवर बंदी घालण्यात येत आहे.” २ मे रोजीच्या अधिसूचनेत ही माहिती देण्यात आली आहे.
एफटीपी तरतुदीमध्ये असे म्हटले आहे की, पाकिस्तानमध्ये उद्भवणाऱ्या किंवा निर्यात केलेल्या सर्व वस्तूंची प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्ष आयात किंवा वाहतूक, मुक्तपणे आयात केलेली असो किंवा परवानगी असलेली असो, पुढील आदेश येईपर्यंत तात्काळ प्रतिबंधित असेल.” भारत सरकारचा हा आदेश अशा वेळी आला आहे जेव्हा दहशतवादाला प्रोत्साहन देणाऱ्या पाकिस्तानने पहलगाममध्ये पडद्यामागून दहशतवादी हल्ला केला ज्यामध्ये २६ जणांना आपले प्राण गमवावे लागले. राष्ट्रीय सुरक्षा आणि सार्वजनिक धोरणाच्या हितासाठी ही बंदी घालण्यात आल्याचे परराष्ट्र व्यापार महासंचालनालयाने (DGFT) अधिसूचनेत म्हटले आहे. या निर्बंधातील कोणत्याही अपवादासाठी भारत सरकारची मान्यता आवश्यक असेल. याचा अर्थ असा की जर व्यापाराच्या उद्देशाने पाकिस्तानला काहीही पाठवले गेले किंवा पाकिस्तानातून आले तर त्याला भारत सरकारची परवानगी आवश्यक असेल.
दुसऱ्या एका आदेशात, १९५८ च्या व्यापारी जहाज कायदाच्या कलम ४११ अंतर्गत एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलत, भारत सरकारच्या जहाजबांधणी महासंचालनालयाने पाकिस्तानी ध्वज असलेल्या जहाजांना कोणत्याही भारतीय बंदरात येण्यास बंदी घालण्याचे आदेश दिले आहेत. यासोबतच, भारतीय ध्वजधारी जहाजांना पाकिस्तानातील कोणत्याही बंदरात जाण्यास बंदी घालण्यात आली आहे. राष्ट्रीय हितासाठी आणि भारतीय सागरी मालमत्ता आणि पायाभूत सुविधांचे संरक्षण करण्यासाठी जारी केलेले हे निर्देश तात्काळ प्रभावाने लागू झाले आहेत आणि पुढील सूचना मिळेपर्यंत लागू राहतील. सध्याच्या भू-राजकीय परिस्थितीत सागरी सुरक्षा मजबूत करणे हा या आदेशाचा उद्देश आहे. दोन्ही देशांमधील व्यापार बंदीपूर्वी, भारत प्रामुख्याने कापूस, रसायने, अन्न उत्पादने, औषधे आणि मसाले निर्यात करत असे. याशिवाय चहा, कॉफी, रंग, कांदा, टोमॅटो, लोखंड, स्टील, साखर, मीठ आणि ऑटो पार्ट्स यासारख्या वस्तूही तिसऱ्या देशांमधून पाठवण्यात आल्या.
पूर्वी सिमेंट, जिप्सम, फळे, तांबे आणि मीठ यांसारखी उत्पादने आयात केली जात होती, परंतु २०१९ नंतर आयात जवळजवळ शून्य झाली. २०२४ मध्ये भारताची पाकिस्तानमधून आयात फक्त ४.८ दशलक्ष डॉलर्स होती. त्याने फक्त सैंधव मीठ आणि मुलतानी माती सारख्या आवश्यक वस्तू ऑर्डर केल्या. आता हे देखील पूर्णपणे थांबेल. पुलवामा हल्ल्यापूर्वी, २००८-२०१८ दरम्यान, जम्मू आणि काश्मीरमध्ये नियंत्रण रेषेवर सुमारे ७,५०० कोटी रुपयांचा व्यापार झाला होता, ज्यामुळे १.७ लाख दिवसांत ६६.४ कोटी रुपयांचा महसूल मिळाला होता. तथापि, २०१९ मध्ये, भारताने हा मार्ग देखील बंद केला, कारण गुप्तचर अहवालांमध्ये बेकायदेशीर शस्त्रे, बनावट चलन आणि अंमली पदार्थांची तस्करी होत असल्याचे दिसून आले.
